×
COVID-19: wiarygodne źródło wiedzy

Zapobieganie chorobom przenoszonym drogą płciową w podróży

Co to są choroby przenoszone drogą płciową?

Chorobami przenoszonymi drogą płciową (ang. sexually transmitted diseases – STD; sexually transmitted infections – STI) określono grupę chorób zakaźnych o różnorodnej etiologii, których wspólną cechą jest przenoszenie się na drodze szeroko rozumianych kontaktów seksualnych.

Podstawowym warunkiem transmisji na drodze seksualnej jest bezpośredni kontakt błon śluzowych dwóch osób. Choroby przenoszone drogą płciową towarzyszą ludzkości od zarania. Jeszcze do niedawna nazywano je chorobami wenerycznymi – od imienia rzymskiej bogini miłości Wenery czyli Wenus. Pomimo „boskiego” pochodzenia, określenie „choroby weneryczne” jest negatywnie odbierane społecznie. Często choroby przenoszone drogą płciową nie są traktowane jako kategoria chorób zakaźnych, lecz jako osobny, wstydliwy problem. Do najczęstszych chorób przenoszonych drogą płciową należą zakażenia Chlamydia trachomatis, wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV) i opryszczka płciowa.


Fot. Pixabay.com

Jakimi chorobami przenoszonymi drogą płciową można się zarazić w podróży?

Osoby, które odbywają stosunki seksualne z nowymi partnerami (seks przygodny) narażają się na ryzyko chorób przenoszonych drogą płciową. Przez przygodne stosunki seksualne można się zarazić ponad 25 chorobami zakaźnymi. Poza najbardziej znanymi chorobami, takimi jak infekcja HIV, kiła i rzeżączka, do chorób przenoszonych drogą płciową nieco arbitralnie zaliczono następujące zakażenia wirusowe: wirusowe zapalenia wątroby (HAV, HBV, HCV), HIV-1/2, opryszczkę (HSV-1, HSV-2), HTLV-1, zakażenia wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV), wirusem cytomegalii, wirusem Epsteina i Barr (EBV) oraz mięczakiem zakaźnym.

Do bakterii chorobotwórczych przenoszonych drogą płciową należą: Calymmatobacterium granulmatosis (wywołuje ziarniniak pachwinowy czyli donowanozę), Chlamydia trachomatis (wywołuje nie-rzeżączkowe zapalenie cewki moczowejnon-gonococcical urethritis – NGU), Chlamydia trachomatis serotypu L1-3 (wywołuje ziarniniak weneryczny czyli lymphogranuloma venereumLGV), Gardnerella vaginalis (wywołuje bakteryjne zapalenie pochwy), Haemophilus ducreyi (wywołuje wrzód weneryczny), Neisseria gonorrheae (wywołuje rzeżączkę) oraz Treponema palidum (wywołuje kiłę).

Z grzybów drogą seksualną przenosi się: Histoplasma capsulatum (histoplazmoza), a z pasożytów: pełzak czerwonki (wywołuje czerwonkę pełzakową), rzęsistek pochwowy (wywołuje rzęsistkowicę) i pasożyty zewnętrzne: wszy łonowe oraz świerzb. Chociaż większość chorób przenoszonych drogą płciową jest w pełni uleczalnych (np. kiła, rzeżączka i zakażenia Chlamydia), to zapobieganie jest zawsze najlepszym sposobem uniknięcia problemów towarzyszących chorobom przenoszonym drogą płciową.

Jak często występują choroby przenoszone drogą płciową?

Choroby przenoszone drogą płciową należą na całym świecie do najczęstszych zakażeń, które podlegają obowiązkowi zgłaszania, a ich częstość jest szczególnie wysoka w krajach rozwijających się, w tym tych chętnie odwiedzanych przez turystów. WHO szacuje globalną liczbę zachorowań na najważniejsze choroby przenoszone drogą płciową, takie jak kiła, rzeżączka, nierzeżączkowe zapalenie cewki moczowej i rzęsistkowica, na ponad 350 milionów rocznie.

Najbardziej zagrożone regiony świata to Azja Południowo-Wschodnią, Ameryka Łacińska oraz Afryka. Przykładowo, odsetek osób z dodatnimi odczynami kiłowymi wynosi 3,5–8% w krajach Azji Południowo-Wschodniej, 5–6% w Ameryce Łacińskiej oraz 2,5–17% w Afryce Subsaharyjskiej. Odsetki zakażonych wśród osób świadczących usługi seksualne w krajach rozwijających się są znacznie wyższe. Na przykład Chlamydia spp. jest zakażonych 13–32%, rzeżączką do 45%, a kiłą 5–55% osób świadczących usługi seksualne.

Pełne dane nie są znane. Wiadomo, że łączny odsetek zakażonych dowolną chorobą przenoszoną drogą płciową wśród osób świadczących usługi seksualne waha się od 5% do 65% w Afryce, a na przykład w Brazylii wynosi około 20%. Z powyższych danych wynika, że nie istnieje „bezpieczny” seks z prostytutkami. Warto zaznaczyć, że obecność jednej lub kilku chorób przenoszonych drogą płciową kilkukrotnie (3–10 razy) zwiększa ryzyko transmisji zakażenia HIV. Chociaż częstość występowania poszczególnych chorób przenoszonych drogą płciową różni się w zależności od regionu geograficznego, upowszechnienie się podróży w ciągu ostatnich lat spowodowało, że prawie każdą chorobą przenoszoną drogą płciową można się zarazić w dowolnym miejscu na świecie.

Kolejnym problemem, poza wyższymi wskaźnikami występowania chorób przenoszonych drogą płciową w krajach rozwijających się, jest stale rosnący odsetek zakażeń, które są odporne na standardowo stosowane antybiotyki. Szczepy rzeżączki (Neisseria gonorrheae) wytwarzające ß-laktamazy występują powszechnie w Afryce, na Karaibach i w Azji. Z badań w Azji Południowo-Wschodniej wynika, że szczepy rzeżączki odporne na penicylinę mogą obecnie odpowiadać za większość zakażeń w tamtym regionie. Pojawiły się również szczepy oporne na spektynomycynę i fluorochinolony, najbardziej rozpowszechnione na Dalekim Wschodzie, ale coraz częściej występujące też w Europie i Stanach Zjednoczonych. Po całym świecie rozprzestrzenia się Gram-ujemna bakteria Haemophilus ducreyi, czynnik etiologiczny wrzodu miękkiego, odporny na trimetoprim/sulfametoksazol. Istnieje obawa, że stosowanie leków antyretrowirusowych w krajach rozwijających się doprowadzi do rozwoju i rozprzestrzenienia się lekoopornych szczepów HIV.

Jakie jest ryzyko zarażenia chorobami przenoszonymi drogą płciową w podróży?

Wraz z liczbą turystów stale zwiększa się populacja narażona na zarażenie chorobami przenoszonymi drogą płciową. Ostrożne szacunki wskazują, że liczba podróżujących, w tym podróżujących służbowo, emigrantów, żołnierzy i turystów przekroczyła już miliard rocznie. Wszystkie wymienione grupy podróżnych są narażone na zwiększone ryzyko chorób przenoszonych drogą płciową. Szacuje się, że choroby te stanowią częsty problem osób podróżujących, gdyż średnio co piąta osoba podróżująca potwierdza w badaniach ankietowych, że w czasie pobytu za granicą uprawiała seks z nowo poznanym, przypadkowym partnerem.

Odsetki zgłoszonych przygodnych kontaktów seksualnych podczas podróży wahają się w różnych grupach między 5 a 51%. Ponieważ, praktycznie wszystkie badania były przeprowadzone za pomocą ankiety i nigdy nie uzyskano pełnego odsetka odpowiedzi, można przypuszczać, że podane dane są zaniżone.

Jakie czynniki wpływają na ryzyko zarażenia chorobami przenoszonymi drogą płciową?

Ryzyko zarażenia chorobą przenoszoną drogą płciową podczas podróży zależy wyłącznie od zachowania podróżnego. Różne rodzaje zachowań seksualnych wiążą się ze zróżnicowanym ryzykiem, jednak pewne ogólne reguły można odnieść do wszystkich sytuacji:

  • Większość chorób przenoszonych drogą płciową łatwiej ulega transmisji w kierunku od mężczyzn do kobiet niż odwrotnie (od partnera czynnego do biernego).
  • Osoby z widocznymi zmianami na narządach płciowych (np. owrzodzenia, nadżerki, pęcherzyki) łatwiej zakażają drobnoustrojami chorobotwórczymi, które są odpowiedzialne za widoczne zmiany chorobowe, jak też współistniejące zakażenia (np. HIV, HBV) niż osoby bez widocznych zmian chorobowych na narządach płciowych.
  • Decyzje o wyborze partnerów seksualnych i/lub zachowaniach seksualnych dokonane pod wpływem alkoholu lub narkotyków zwiększają ryzyko zarażenia chorobami przenoszonymi drogą płciową.
  • Zachowania seksualne, które wiążą się z krwawieniem lub które mają miejsce podczas miesiączki znacznie zwiększają ryzyko transmisji chorób przenoszonych drogą płciową przenoszonych za pośrednictwem krwi, na przykład wirusów (np. HIV, wirusa zapalenia wątroby typu B i C).

Jak objawiają się choroby przenoszone drogą płciową?

Objawy chorób przenoszonych drogą płciową są różne, w zależności od rodzaju zakażenia. W praktyce, wiele chorób przenoszonych drogą płciową nie powoduje początkowo żadnych objawów lub przebiega skrycie z niecharakterystycznymi dolegliwościami, takimi jak świąd okolicy narządów płciowych, osłabienie i gorsze samopoczucie. Z tego powodu już samo uprawianie seksu bez zabezpieczenia, powinno skłonić po powrocie do kraju lub jeszcze w czasie podróży do skorzystania z konsultacji lekarskiej i wykonania badań w kierunku chorób przenoszonych drogą płciową. Otwarta i szczera rozmowa z lekarzem pomoże określić ryzyko zarażenia chorobą przenoszoną drogą płciową i dobrać odpowiednie testy. Pomimo że większość chorób przenoszonych drogą płciową przebiega wstępnie bezobjawowo, część zakażonych osób ma objawy. Osoby zarażone chorobami przenoszonymi drogą płciową najczęściej zgłaszają następujące dolegliwości: ból lub pieczenie podczas oddawania moczu lub uprawiania seksu, obecność wydzieliny (śluzowej lub ropnej) z pochwy, penisa, odbytu lub gardła. Podejrzenie zakażenia przenoszonego drogą płciową powinny wzbudzić niewyjaśnione, nowe zmiany miejscowe na narządach płciowych i innych błonach śluzowych (owrzodzenia, nadżerki, „brodawki” stwardnienia), wysypka lub żółtaczka (żółte zabarwienie skóry i oczu).

Co należy zrobić w razie podejrzenia choroby przenoszonej drogą płciową?

Wczesne rozpoznanie i leczenie chorób przenoszonych drogą płciową jest istotne, gdyż zapobiega rozwojowi ich poważnych i długotrwałych powikłań oraz przerywa transmisję zakażenia na partnerów seksualnych, co nie tylko chroni ich przed zakażeniem, ale też pozwala uniknąć bardzo niezręcznych sytuacji, do których dochodzi, gdy choroba przenoszona drogą płciową zostanie rozpoznana u stałego partnera (np. małżonka) i w czasie późniejszej diagnostyki okaże się, że źródłem zakażenia jest niewierny stały partner.

Dlatego, jeśli osoba podróżująca podejrzewa, że mogła ulec zarażeniu chorobą przenoszoną drogą płciową, powinna natychmiast całkowicie powstrzymać się od uprawiania seksu oraz skontaktować się z lekarzem. W czasie wizyty należy poinformować lekarza o szczegółach podróży, gdyż może to pomóc w ustaleniu rozpoznania – pewne egzotyczne choroby przenoszone drogą płciową występują tylko w niektórych krajach, ponadto zdarzają się lokalne różnice w lekowrażliwości rzeżączki czy nierzeżączkowego zapalenia cewki moczowej wywołanego przez Chamydia trachomatis. O rozpoznaniu choroby przenoszonej drogą płciową powinno się poinformować swoich obecnych i niedawnych partnerów seksualnych.

Jakie mogą być powikłania chorób przenoszonych drogą płciową u podróżnych?

Choroby przenoszone drogą płciową mogą spowodować zarówno krótkoterminowe problemy zdrowotne jeszcze w czasie podróży (np. owrzodzenia narządów płciowych, zapalenie cewki moczowej czy zapalenie szyjki macicy), jak też problemy długoterminowe i odległe powikłania, które pojawiają się po latach od zakażenia. Do najważniejszych należą: niepłodność, ciąża pozamaciczna, zapalenie narządów miednicy mniejszej (pelvic inflammatory disease – PID), marskość i rak wątroby, jako powikłania wirusowego zapalenia wątroby typu B lub C, zmiany przedrakowe szyjki macicy związane z zakażeniem wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV) oraz nabyty niedobór odporności towarzyszący zakażeniu HIV. Niektóre z wymienionych zakażeń przewlekłych mogą znacznie skrócić życie (np. rak, marskość wątroby czy zespół nabytego niedoboru odporności [AIDS]).

Problemom zdrowotnym związanym z zakażeniami przenoszonymi drogą płciową nabytymi w czasie podróży towarzyszą konsekwencje wynikające z pobytu za granicą, takie jak: niższa niż w Polsce jakość opieki medycznej, w tym stosowanie ryzykownych leków i procedur (np. leki wycofane w krajach rozwiniętych: chloramfenikol, niedostatki sterylizacji, brak sprzętu jednorazowego użytku). Kolejny problem wiąże się z „egzotycznością” niektórych chorób przenoszonych drogą płciową, które rzadko występują w Polsce, co może opóźnić ich właściwe rozpoznanie i leczenie. Choroby przenoszone drogą płciową nabyte podczas podróży mają także poważne konsekwencje dla zdrowia publicznego, tak kraju wyjazdu jak i w kraju docelowym. Sprzyjają one także rozpowszechnieniu nowych lub bardziej lekoodpornych drobnoustrojów.

Jak można zapobiegać chorobom przenoszonym drogą płciową?

Najpewniejszym sposobem zapobiegania wszelkim chorobom przenoszonym drogą płciową jest powstrzymanie się od uprawiania seksu.

W celu ochrony przed zakażeniem można jednak podjąć także inne, mniej radykalne kroki. Co ważne, działania zapobiegawcze należy rozpocząć jeszcze przed rozpoczęciem podróży.

Z powodu zwiększonego zagrożenia osób podróżujących przez choroby przenoszone drogą płciową warto przed wyjazdem zaszczepić się przeciwko zakażeniom, które przenoszą się płciową taki sposób: WZW typu A oraz typu B, jak też HPV.

Przy kontaktach seksualnych zawsze należy używać prezerwatyw, najlepiej kupionych przed wyjazdem i właściwie przechowywanych, gdyż miejscowe produkty mogą być niskiej jakości. Nie należy uprawiać seksu z prostytutkami, nawet jeśli prostytucja jest legalna w danym kraju. Prostytutki są zakażone chorobami przenoszonymi drogą płciową w znacznie większym odsetku niż ogólna populacja, zatem ryzyko zakażenia poprzez kontakty z prostytutkami jest proporcjonalnie większe. Należy ograniczyć i kontrolować ilość spożywanego alkoholu i nie używać narkotyków. Po spożyciu alkoholu czy przyjęciu narkotyków ludzie podejmują bardziej ryzykowne zachowania, ponadto częściej padają wówczas ofiarą przestępstw (np. kradzieży i rozbojów).

Podsumowując, najlepszym sposobem zapobiegania chorobom przenoszonym drogą płciową jest całkowita abstynencja lub monogamia ze stałym, niezakażonym partnerem.
13.04.2017
Zobacz także
  • Wpływ stanów chorobowych na funkcjonowanie seksualne
  • Opryszczka narządów płciowych
  • Choroby przenoszone drogą płciową
Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta