×
COVID-19: wiarygodne źródło wiedzy

Wyprawy wysokogórskie

Co rozumiemy przez określenie wyprawy wysokogórskie?

Za wyprawy wysokogórskie uważa się wejścia i pobyt na wysokościach przekraczających 1800-2000 metrów nad poziomem morza (n.p.m.). Głównym czynnikiem, który zmienia się wraz z wysokością nad poziomem morza jest ciśnienie atmosferyczne (potocznie: ciśnienie powietrza). W wysokich górach powietrze jest rozrzedzone. Im wyżej znajdujemy się nad poziomem morza, tym trudniej jest naszemu organizmowi dostarczyć do komórek niezbędny do życia tlen, który występuje pod coraz niższym ciśnieniem. Zbyt szybkie znalezienie się na wysokości przekraczającej 2500 m nad poziomem morza może prowadzić do rozwoju choroby wysokogórskiej.


Fot. Pixabay.com

Czym charakteryzuje się klimat wysokogórski i gdzie występuje?

Klimat wysokogórski formalnie obejmuje obszary znajdujące się powyżej wysokości 1800 metrów nad poziomem morza. Zbliżone warunki klimatyczne, określane jako klimat wysokogórski występują we wszystkich górach świata oraz na niektórych bardzo wysoko położonych wyżynach (np. Wyżyna Abisyńska, Wyżyna Tybetańska). Szerokość geograficzna wywiera niewielki wpływ na warunki klimatyczne panujące w wysokich górach.

Klimat wysokogórski cechuje się niskim ciśnieniem atmosferycznym (które obniża się wraz z wysokością średnio o 1,5 hPa na każde 100 m wysokości), intensywnym promieniowaniem ultrafioletowym (ze względu na cieńszą warstwę atmosfery), obfitymi opadami deszczu lub śniegu, silnymi wiatrami oraz niższą temperaturą niż na terenie nizinnym, gdyż temperatura obniża się średnio o 0,6°C na każde 100 metrów wysokości. Klimat wysokogórski charakteryzuje się dużymi dziennymi różnicami temperatur, ze znacznym obniżeniem temperatury nocą. Z powodu zmian temperatury i ciśnienia proporcjonalnie do wysokości, układ klimatu i roślinności ma charakter piętrowy. Powyżej wysokości 1800 m do wysokości 2100 m n.p.m. występują łąki wysokogórskie. Powyżej tej wysokości nie ma warunków dla rozwoju roślin. Od wysokości 2100 m n.p.m. do 3600 m n.p.m. występują nagie skały, czyli turnie, powyżej 3600 m n.p.m. z reguły panują wieczne śniegi.



Ryc. 1. Tereny wysokogórskie na świecie





Ryc. 2. Piętrowy układ warunków do życia panujących na dużych wysokościach

Jak się przygotować do wyprawy wysokogórskiej?

Poza przygotowaniem organizacyjnym oraz kondycyjnym najważniejszym elementem właściwego przygotowania do pobytu w wysokich górach jest odpowiednio długa aklimatyzacja w warunkach górskich, ponieważ organizm potrzebuje czasu, by przystosować się do warunków panujących w wysokich górach.

Najważniejszą zmianą, która negatywnie oddziałuje na organizm człowieka na dużych wysokościach (przekraczających 1800-2000 m n.p.m.) jest rozrzedzone powietrze. Szczególnie istotny jest spadek ciśnienia parcjalnego (cząstkowego) tlenu - im wyżej znajduje się organizm człowieka, tym trudniej o niezbędny do życia tlen, który występuje pod coraz niższym ciśnieniem.

By zmniejszyć ryzyko chorób związanych w dużą wysokością, należy nauczyć się rozpoznawać wczesne objawy chorób związanych z pobytem w wysokich górach: choroby wysokogórskiej, wysokogórskiego obrzęku mózgu oraz udaru mózgu. Przed wyjazdem w wysokie góry trzeba przygotować apteczkę zawierającą podstawowe leki, które mogą się okazać przydatne, oraz nastawić się psychicznie na wahania nastroju („gorsze dni”). Ponadto należy unikać czynników, które wywołują odwodnienie i wyczerpanie, w tym picia alkoholu i profilaktycznie stosować leki przeciwkrzepliwe (np. pół tabletki [70-150 mg] aspiryny). W razie wystąpienia pierwszych objawów choroby górskiej należy niezwłocznie zejść na niższą wysokość i szukać pomocy lekarza.

Na czym polega aklimatyzacja do warunków panujących w wysokich górach?

Aklimatyzacja do dużych wysokości polega przede wszystkim na adaptacji do niższego ciśnienia parcjalnego tlenu we wdychanym powietrzu. Zbyt szybkie znalezienie się na wysokości przekraczającej 2500 m n.p.m. prawie zawsze prowadzi do rozwoju choroby wysokogórskiej. Z kolei, gdy nasz organizm ma wystarczająco dużo czasu na adaptację, większość ludzi jest w stanie dostosować się do niekorzystnych warunków panujących na dużych wysokościach (rzędu 5000 m n.p.m.), a więc takich, jak na przykład w bazie zakładanej podczas zdobywania Mount Everest - najwyższej góry świata.

Najszybszym i najprostszym elementem przystosowania do warunków wysokogórskich jest zwiększenie częstości i głębokości oddechów, czyli szybsze i głębsze oddychanie. Przy niedoborze tlenu w tkankach rozpoczyna się także wzmożona produkcja czerwonych krwinek, ten proces wymaga jednak sporo czasu. Stopniowe, powolne zdobywanie wysokości nie powinno powodować problemów zdrowotnych. Natomiast zbyt szybkie wchodzenie na duże wysokości zagraża rozwojem chorób związanych z niedoborem tlenu, przede wszystkim ostrą chorobą górską (acute mountain sickness - AMS) i wysokogórskim obrzękiem mózgu.

Dlaczego konieczna jest aklimatyzacja do dużych wysokości?

Człowiek może prawidłowo funkcjonować jedynie w wąskim zakresie warunków środowiska: temperatury otoczenia i ciśnienia powietrza. Ze względu na stale zachodzące procesy życiowe, dowóz tlenu do komórek musi trwać przez cały czas. Zarówno zbyt wysokie ciśnienie parcjalne (obliczane jako iloczyn ciśnienia atmosferycznego i stężenia tlenu we wdychanym powietrzu), jak i zbyt niskie ciśnienie tlenu jest zabójcze. Organizm posiada jednak mechanizmy, które umożliwiają mu przystosowanie się do obniżonego ciśnienia parcjalnego tlenu panującego na dużych wysokościach.

Najważniejszymi mechanizmami są przyspieszenie oddechów, zwiększenie stężenia hemoglobiny, podstawowego białka, które przenosi tlen we krwi, oraz przesunięcie krzywej jej dysocjacji (oddawania tlenu przez hemoglobinę utlenowaną) w kierunku ułatwionego łączenia się z tlenem w płucach. Aklimatyzacja do dużych wysokości jest procesem powolnego, stopniowego przystosowywania się organizmu do zmniejszonego ciśnienia parcjalnego tlenu. Różne osoby aklimatyzują się w różnym tempie, dlatego nie ma reguły, która mogłaby obowiązywać wszystkich. Ogólne zasady, które pomagają w prawidłowej aklimatyzacji polegają na tym, by po przekroczeniu 3000 m n.p.m. pokonywać wysokości stopniowo, śpiąc każdej kolejnej nocy na wysokości wyższej o maksymalnie 300 m od wysokości poprzedniego noclegu. Podczas dnia można wchodzić wysoko, pod warunkiem, że schodzi się nisko na noc. Himalaiści nazywali te zasadę: „wspinaj się wysoko - śpij nisko”. Jeśli po zbyt wysokim wejściu, nie ma możliwości zejścia, należy zrobić jeden dzień odpoczynku, po to, by organizm miał czas na aklimatyzację.

Ryc. 3. Przykład zdobywania szczytów w Nepalu

29.07.2016
Zobacz także
  • Aklimatyzacja do dużych wysokości
Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta