Ryzyko związane z podróżą do krajów tropikalnych i rozwijających się

Jakie ryzyko może być związane z podróżą do krajów tropikalnych i rozwijających się?

Naszemu życiu, w tym podróżowaniu, zawsze towarzyszą różnorodne zagrożenia, które oceniamy, określając związane z nimi ryzyko. Pojęcie ryzyka w szerokim rozumieniu oznacza wskaźnik prawdopodobieństwa powstania i znaczenia dla nas różnorodnych strat związanych z określoną sytuacją lub zdarzeniem.

Ryzyko związane z podróżą
Fot. Pixabay.com

Ryzyko jest proporcjonalne do prawdopodobieństwa wystąpienia zdarzenia i do wielkości strat, które może ono spowodować. Można je rozumieć jako niepewność o charakterze zagrożenia związaną ze zdarzeniem lub naszym działaniem. Ryzyko występuje zarówno w życiu prywatnym, jak i zawodowym. Zagrożenia mogą wynikać tak z przyczyn naturalnych, jak i z wypadków, celowego działania innych osób, naszego świadomego działania lub zdarzeń od nas niezależnych o nieprzewidywalnym charakterze. Jadąc samochodem, ryzykujemy wypadek drogowy, posiłek w restauracji związany jest z ryzykiem zatrucia pokarmowego, a przyjmowanie ibuprofenu, podobnie jak innych niesteroidowych leków przeciwzapalnych, wiąże się z ryzykiem krwawienia z przewodu pokarmowego. Kontakt z chorym na grypę czy gorączkę krwotoczną ebola wiąże się z ryzykiem zachorowania, zaś operacji chirurgicznej nieodłącznie towarzyszy ryzyko powikłań.

Podróże wiążą się z licznymi rodzajami ryzyka:

  • zagrożeniami dla zdrowia - na przykład zwiększonym ryzykiem zachorowania na choroby zakaźne, w tym tropikalne, które nie występują w Polsce, ryzykiem udaru cieplnego, oparzenia słonecznego i pokąsania przez zwierzęta;
  • zagrożeniami związanymi z katastrofami naturalnymi, takimi jak trzęsienia ziemi, huragany i powodzie;
  • zagrożeniami towarzyszącymi przemieszczaniu się: wypadkami, opóźnieniami, problemami kryminalnymi (np. kradzieżą bagażu czy pieniędzy);
  • pozostałymi zagrożeniami - takimi jak utrata dokumentów, problemy z policją czy odpowiedzialność prawna.

Zagrożenia związane z chorobami zakaźnymi

Choroby zakaźne występują znacznie częściej w strefie tropikalnej, co wynika z jednej strony z różnic klimatycznych (w gorącym klimacie występuje znacznie więcej biegunek bakteryjnych, chorób zakaźnych przenoszonych przez komary i innych przenosicieli oraz o wiele więcej chorób pasożytniczych), z drugiej strony, ze znacznie gorszych warunków sanitarnych panujących w biedniejszych, mniej rozwiniętych krajach. Ponadto w krajach słabiej rozwiniętych nadal występują choroby, które zostały wyeliminowane w krajach bogatszych za pomocą powszechnych szczepień ochronnych (np. polio występujące endemicznie w Afganistanie i Nigerii).

Wreszcie turyści, mieszkańcy zamożnych krajów o dobrych warunkach sanitarnych i klimacie umiarkowanym, nie są zaadaptowani do klimatu gorącego, a ponadto są znaczenie bardziej podatni na choroby zakaźne niż miejscowa ludność, która przystosowała się do lokalnych warunków klimatyczno-sanitarnych. Przykładowo wszyscy ludzie mają w przewodzie pokarmowym setki szczepów bakterii, wszyscy też możemy uodpornić się na drobnoustroje, na które jesteśmy często narażeni, jednak pierwszy kontakt z nowym drobnoustrojem może prowadzić do rozwoju biegunki. Z wymienionych przyczyn podróże w rejony tropikalne są dla mieszkańców krajów rozwiniętych, w tym Polski, związane z dużym ryzykiem zachorowania na ostrą biegunkę, choroby zakaźne przenoszone przez wektory oraz choroby pasożytnicze. Jeżeli przyjąć odsetek zgonów z powodu chorób zakaźnych jako wskaźnik ryzyka zachorowania, to według szacunków World Health Organization (WHO) (patrz mapka) na przykład podczas podróży do Afryki, ryzyko choroby zakaźnej wzrasta od kilkunastu do kilkudziesięciu razy.


Ryc. 1. Odsetek ogółu zgonów wywoływanych na świecie przez choroby zakaźne (wg WHO)


Ryc. 2. Ryzyko zgonu z powodu chorób zakaźnych wyrażone w postaci graficznej - powierzchnia kraju jest proporcjonalna do liczby zgonów z powodu chorób zakaźnych*
Infectious and Parasitic Disease Deaths,
*Mapki użyte do graficznego zobrazowania ryzyka wykonane przez Worldmapper powstały w ten sposób, że powierzchnię każdego kraju przeliczono proporcjonalnie do odwzorowywanego ryzyka; kraje, gdzie liczba przypadków jest mniejsza od średniej światowej, zmalały, a kraje, w których liczba zgonów z powodu chorób zakaźnych jest większa niż przeciętnie, zwiększyły swoją powierzchnię.

Jak widać (ryc. 2), największe ryzyko chorób zakaźnych towarzyszy podróżom do Afryki, na Karaiby oraz do Azji południowo-wschodniej, w tym Indii, Bangladeszu, Malezji, Indonezji, Kambodży, Birmy, Laosu i Wietnamu. Według danych z bazy GeoSentinel pięć najczęstszych problemów zdrowotnych turystów powracających z dalekich podróży to: biegunka, gorączka bez określonej przyczyny, zakażenia układu oddechowego (np. grypa), malaria oraz ukąszenia przez owady i pajęczaki. Co ważne, występują znaczne różnice regionalne pod względem zapadalności na poszczególne choroby. Według wspomnianej bazy GeoSentinel, najczęstszym problemem zdrowotnym turystów wyjeżdżających do subsaharyjskiej Afryki i Azji Południowo-Wschodniej jest grypopodobna choroba gorączkowa o niesprecyzowanej etiologii.

Turyści wyjeżdzający do krajów południowej i środkowej Azji najczęściej chorują na ostrą biegunkę. Wyjazdy na Karaiby oraz do krajów Środkowej i Południowej Ameryki wiążą się z problemami skórnymi, natomiast malarią najczęściej zarażają się osoby odwiedzające kraje Afryki Subsaharyjskiej. Z kolei choroby wywołane przez riketsje (np. gorączki plamiste wywołane przez Rickettsia connoriRickettsia africae) występują na terenie całej Afryki.

Dla turystów amerykańskich powracających z tropiku najczęstszymi problemami zdrowotnymi były (w kolejności malejącej): biegunki przewlekłe, biegunki ostre, choroby gorączkowe bez określonej przyczyny (np. zachorowania grypopodobne), biegunki wywołane przez pasożyty, ostre zakażenia układu oddechowego, biegunki bakteryjne, malaria tropikalna, pogryzienia przez owady, znużenie i osłabienie (przewlekłe zmęczenie), blastomykoza, denga, zespół larwy wędrującej oraz malaria wywołana przez Plasmodium vivax. Pozostałe choroby występowały rzadziej.

Z kolei turyści powracający z Afryki najczęściej chorowali (w kolejności malejącej) na: malarię tropikalną, choroby gorączkowe bez znanej przyczyny, zakażenia układu oddechowego w tym grypę, biegunki ostre, następnie biegunki wywołane przez pasożyty, biegunki przewlekłe, malarię wywołaną przez Plasmodium vivax oraz schistosomatozę.

U turystów powracających z Karaibów najczęściej występującymi problemami zdrowotnymi były: ostre biegunki, choroby gorączkowe bez znanej przyczyny, zespół larwy wędrującej, biegunki przewlekłe, następnie biegunki wywołane przez pasożyty, potem biegunki bakteryjne, ukąszenia przez owady, zakażenia układu oddechowego, denga, wysypki uczuleniowe i choroby pasożytnicze przewodu pokarmowego.


Ryc. 3. Ryzyko chorób przy wyjeździe do krajów rozwijających się w przeliczeniu na miesiąc pobytu w krajach o niższych standardach higieny według Steffena (za: Wroczyńska i Nahorski, infekcje.mp.pl)


Po zapoznaniu się z powyższym zestawieniem, każdy rozsądny, przewidujący turysta, który wybiera się w rejony zagrożone zwiększonym ryzykiem zachorowania, podejmuje racjonalne działania wyprzedzające, które mają na celu zminimalizowanie ryzyka dla jego zdrowia:

  • korzysta z porady lekarza zajmującego się medycyną podróży,
  • szczepi się przeciwko najważniejszym chorobom zakaźnym, którym można zapobiec za pomocą szczepień ochronnych,
  • zabiera z sobą apteczkę podróżną z lekami przeciwbiegunkowymi,
  • przygotowuje odpowiednią odzież,
  • stosuje preparaty odstraszające komary i inne owady,
  • ubezpiecza się (z uwzględnieniem pokrycia kosztów leczenia)
  • i w razie potrzeby stosuje profilaktykę przeciwmalaryczną.

Jeżeli bierze pod uwagę stosunki seksualne, zabiera ze sobą środki barierowe (prezerwatywy), które zmniejszą ryzyko zakażenia chorobami przenoszonymi drogą płciową.

Profilaktyka chorób zakaźnych jest bezwzględnie najważniejszym zadaniem lekarzy zajmujących się medycyną podróży. Ryzyko zachorowania można istotnie zmniejszyć poprzez szczepienia ochronne przed wyjazdem, profilaktyczne stosowanie leków przeciwdrobnoustrojowych (chemioprofilaktyka malarii) oraz zapobieganie ukłuciom i ukąszeniom przez owady, co zmniejsza ryzyko zapadnięcia na choroby, które one przenoszą. Ważnym elementem porady lekarskiej jest też edukacja turystów w zakresie zasad higieny, unikania zachowań ryzykownych, jakimi jest zarówno picie nieprzegotowanej wody, jak i seks bez zabezpieczeń, oraz pozostałej, praktycznej wiedzy (np. jak postępować w razie biegunki, na którą zapadnie praktycznie każdy turysta wyjeżdżający na co najmniej miesiąc do krajów o niższych standardach sanitarnych).

Działania profilaktyczne powinny zostać dobrane indywidualnie, w zależności od trasy wyjazdu, terminu, długości i charakteru podróży, warunków pobytu (np. tramping czy hotel 5-gwiazdkowy), jak również osobniczych czynników ryzyka podróżnika (np. wiek, choroby przewlekłe, przyjmowane leki). Z porady lekarza najlepiej skorzystać na co najmniej 6-8 tygodni przed podróżą do tropiku. Warto też samemu zapoznać się z danymi epidemiologicznymi kraju docelowego i uniwersalnymi zaleceniami dla podróżujących, publikowanymi regularnie przez WHO, w tym profilaktyką malarii, jednego z najważniejszych zagrożeń dla wyjeżdżających, którego można uniknąć pomocą korzystając z leków przeciwmalarycznych.

18.07.2016
strona 1 z 7
Zobacz także
  • Zapobieganie chorobom odzwierzęcym
  • Biegunka podróżnych
  • Jakie konsultacje lekarskie potrzebne są przed wyjazdem?
  • Ochrona przed owadami w tropiku
Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta