Udając się na urlop, warto zabrać ze sobą dokument, który potwierdza prawo do bezpłatnego leczenia. W sytuacji gdy pacjent nie będzie go miał ze sobą, lekarz udzieli porady medycznej, ale na jego koszt. Dowodem ubezpieczenia w przypadku pracownika jest druk RMUA.
Podczas pobytu na wakacjach poza miejscem zamieszkania pacjent ma prawo do leczenia, w sytuacji gdy stan jego zdrowia się pogorszy. W przypadku nagłej choroby może się zwrócić do najbliższego lekarza podstawowej opieki zdrowotnej, który ma obowiązek przyjąć pacjenta.
Jeżeli stan zdrowia pogorszy się wieczorem, w nocy lub w dni wolne od pracy, kiedy przychodnie POZ są zamknięte, pacjent może skorzystać z nocnej i świątecznej pomocy lekarskiej. Placówki takie są czynne po godz. 18.00 do 8.00 rano oraz całodobowo w dni wolne od pracy. Ich adresy powinny być podane w przychodni dowolnego lekarza rodzinnego.
W przypadku urazu lub w stanach nagłych (czyli nagłego zagrożenia zdrowotnego, np. podejrzenia zawału) natychmiastowej pomocy udziela pacjentowi pogotowie ratunkowe i szpital. W przypadku gdy nieudzielenie pomocy może skutkować utratą zdrowia lub życia, świadczenie szpitalne zostanie udzielone choremu bez skierowania. Lekarz POZ czy placówki dyżurującej w nocy i święta, a także szpital nie może się domagać opłat, jeśli pacjent jest ubezpieczony.
Od stycznia pracodawca ma obowiązek przekazywać zestawienie zapłaconych składek raz do roku. Jednak na żądanie pracownika jest obowiązany wystawić mu druk RMUA raz na miesiąc, za poprzednie 30 dni. Dla osoby prowadzącej działalność gospodarczą dokumentem ubezpieczenia jest druk potwierdzający zgłoszenie do niego (ZUS ZUA) oraz dowód opłaconej przez przedsiębiorcę składki zdrowotnej za ostatni miesiąc. Emeryci i renciści powinni zabrać ze sobą na wakacje legitymację wydaną im przez ZUS. Osoba, która ubezpiecza się dobrowolnie, powinna mieć z kolei ze sobą umowę zawartą z NFZ, dokument ZUS potwierdzający zgłoszenie do ubezpieczenia oraz aktualny dowód opłaconej składki.
Brak dowodu ubezpieczenia nie zawsze pozbawi pacjenta bezpłatnego leczenia. W stanach nagłych świadczenia osobie ubezpieczonej powinny zostać udzielone niezwłocznie, nawet jeżeli chory nie jest w stanie udokumentować faktu opłacania składki. Jeżeli pacjent leczony był w szpitalu, może dowód ubezpieczenia przedłożyć w terminie późniejszym niż podczas przyjęcia do szpitala. Ma na to 30 dni od rozpoczęcia leczenia, o ile nadal przebywa w szpitalu. Jeżeli jego leczenie już się zakończyło, musi przedłożyć dowód ubezpieczenia w ciągu 7 dni od zakończenia udzielania mu świadczeń.
Natomiast jeśli w stanie nagłym trafił do przychodni lub poradni, dokument trzeba przedstawić w ciągu 7 dni po tym fakcie. Jeżeli pacjent nie dotrzyma tych terminów, szpital lub przychodnia pobierze od niego opłatę. Nawet jednak w tej sytuacji może się domagać od placówki medycznej zwrotu poniesionych kosztów leczenia, pod warunkiem że przedłoży w późniejszym terminie dokument potwierdzający, że w dniu udzielania mu świadczenia był ubezpieczony.
